Buurtonderzoek naar participatie in wijken met huur- en koopwoningen
Hoe kun je in woonwijken met huur- en koopwoningen samenwerken in het verduurzamen van woningen. Die vraag stond centraal in het onderzoek van JOOST-collega Anita Busio.
Afstudeeronderzoek JOOST-collega Anita Busio
Anita is projectleider groot onderhoud en voor haar afstudeeronderzoek van de Master of Real Estate (MRE) deed zij een uitgebreid onderzoek met als thema: verduurzamen in gespikkeld woningbezit. Het onderzoek heeft voor JOOST veel inzicht opgeleverd. Renovatietrajecten met particulieren hopen we in de toekomst dus succesvoller te kunnen doorlopen.
Waarom buurtonderzoek naar participatie in wijken met huur- en koopwoningen?
Woonstichting JOOST heeft veel te maken met woonwijken met huur- en koopwoningen. Maar liefst 42% van het woningbezit is gespikkeld bezit. Veel woningen moeten nog energetisch worden verbeterd. Wanneer niet alle woningen van één eigenaar zijn, wordt het lastiger om alle woningen tegelijk aan te pakken. Bewoners van een koopwoning moeten zelf investeren en deze werkzaamheden sluiten lang niet altijd aan bij de persoonlijke situatie.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
De afgelopen jaren heeft JOOST op verschillende manieren geprobeerd om kopers bij renovaties te betrekken. Bijvoorbeeld door het inhuren van een financieel adviesbureau, het verzorgen van informatie, het opvragen van maatwerkoffertes bij aannemers en het aanvragen van vergunningen. Welke aanpak het meest gewenst is, weten we niet. Daarom is dit nu onderzocht.
De volledige resultaten zijn te lezen in dit artikel én in deze brochure.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Hoe was het onderzoek opgezet?
Het Het onderzoek is uitgezet naar alle aangrenzende particulieren in het woningbezit van JOOST. Dat zijn circa 1400 adressen in 42% van alle wooncomplexen. De particulieren zijn bevraagd middels de participatieve waarde evaluatie methode. Deze methode is ontwikkeld door het bedrijf Populytics en is een manier om mensen goed geïnformeerd en bewust keuzes te laten maken.
Het doel van het onderzoek:
In het onderzoek stond centraal op welke manier woonstichting JOOST de verduurzaming van particuliere woningen kan beïnvloeden. Dit wordt in de wetenschappelijke literatuur governance van transitie genoemd. Met de resultaten vanuit het onderzoek zijn relaties gelegd tussen bepaalde segmenten van particulieren en de gewenste verduurzamingsaanpak. Ook is vastgesteld wat de invloed is van de bouwkundige (rest) opgave en de gewenste verduurzamingsaanpak. De combinatie van deze aspecten is nog nooit eerder onderzocht en daarom ook wetenschappelijk interessant.
Welke vragen zijn gesteld?
Ten eerste kregen mensen een aantal stellingen voorgelegd. Op basis van deze stellingen werden groepen particulieren ingedeeld in segmenten. Daarna konden mensen op verschillende thema’s aangeven hoe ze graag willen participeren. Daarbij werd gebruik gemaakt van de ladder van Arnstein. Dit gaat over informeren, inspreken, consulteren, samenwerken of delegeren. Vervolgens werd gevraagd naar de eigen rol en de invulling van verduurzamingstrajecten in buurten: wie moet de kar trekken, wilt u in kleine stapjes verduurzamen en wanneer?
Bijna 300 mensen hebben met de online enquête meegedaan. Wij zijn hier erg blij mee, want de resultaten laten goed zien waar de wensen van buurtbewoners liggen.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
De resultaten van het onderzoek
Wat is de woningkwaliteit?
Woningen moeten gereed worden gemaakt voor de energietransitie. Door te verduurzamen bespaar je energie. Dit levert niet alleen financieel voordeel op, maar het is ook goed voor het milieu. We vroegen de deelnemers naar het kwaliteitsniveau van hun woning. Slechts 20% van deze woningen is op dit moment gereed voor de energietransitie. De overige woningen zijn ingedeeld in de categorieën: redelijk geïsoleerd (37%) en slecht/matig geïsoleerd (43%). In deze twee categorieën zit de grootste opgave.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Hoe wordt er gedacht over woningverduurzaming?
In de enquête is antwoord gegeven op 6 vragen. In onderstaande tabel zie je hoe er gedacht wordt over verduurzaming. Een groot deel van de deelnemers wil de woning verduurzamen en is dus investeringsbereid. Ook is er een grote betrokkenheid bij de buurt. Dat de woning gasloos wordt, vinden de meeste mensen op dit moment minder belangrijk.
In de verdere analyse van de antwoorden valt op, dat een groot deel van de deelnemers positief is over verduurzaming. Maar liefst 82% wil hier actief aan bijdragen.
Tekst loopt door onder de afbeelding.
Segmenten
De respondenten zijn verdeeld volgens twee segmentatie methodes. Er is gebruik gemaakt van de methode van Motivaction en de adoptiecurve van Rogers. Onderstaande grafieken geven de verdeling weer. Ten opzichte van de literatuur zijn er wel grote verschillen vastgesteld. We concluderen dat de meer klimaat-bewuste mensen de enquête hebben ingevuld. Andere wijkbewoners zijn met deze methode dus minder goed bereikbaar.
De voorkeursaanpak
In de enquête werd gevraagd naar de voorkeursaanpak voor verduurzaming van de woning. Er waren 9 opties waaraan punten konden worden gegeven:
• Zelfstandig aanpakken
• Hulp, advies en ondersteuning (algemeen)
• Samenwerken met de buurt (algemeen)
• Financieel advies
• Technisch advies
• Samen inkopen van materialen en diensten
• Aanbod van een Energie Service Company (ESCo)
• Meewerken aan een buurtaanbod
• Deelnemen aan een belangengroep
De verbanden
In het onderzoek zijn een aantal relaties onderzocht.
Ten eerste maakt het uit wat het segmentatieprofiel is van de wijkbewoners. Volgens de adoptiecurve van Rogers zijn respondenten in te delen in het linker segment (meer progressief en klimaatbewust) of het rechter segment (conservatief en klimaat-kritisch). Het verschil tussen deze groepen is op bijna alle aanpakken significant. Dus het onderzoeken van het segmentatieprofiel draagt bij aan het maken van de keuze voor een goede governance aanpak.
• Links gesegmenteerde mensen geven over het algemeen meer punten aan alle aanpakken. Ze staan open voor samenwerken en ontzorging.
• Rechts gesegmenteerde mensen geven de voorkeur aan een zelfstandige aanpak. Maar zij staan ook open voor technisch advies en samen inkopen mits dit een financieel voordeel oplevert.
Tussen de groep respondenten met een slecht/matig geisoleerde woning en een volledig geisoleerde woning zijn wel duidelijke verschillen waargenomen.
• Respondenten met een slecht/matig geisoleerde woning willen graag samenwerken en hebben een grote behoefte aan technisch advies.
• Mensen met een goed geisoleerde woning kiezen bij voorkeur voor de zelfstandige aanpak.
Het verschil tussen appartement eigenaren en eigenaren van eengezinswoningen is niet significant. Alleen de zelfstandige aanpak wordt bij appartement eigenaren significant anders gewaardeerd. Vanwege de VvE-structuur kunnen appartement eigenaren maar tot op zekere hoogte zelfstandig verbeteringen uitvoeren. Eigenaren van eengezinswoningen kiezen vaker voor een zelfstandige aanpak.
Voorkeursaanpak
De resultaten van de 9 sub aanpakken zijn verdeeld in 3 hoofdgroepen:
Hoofdgroep 1: Zelfstandig aanpakken
21% van de respondenten kiest voor deze aanpak
De deelnemers geven aan dat ze het belangrijk vinden dat ze controle en regie hebben over de eigen woning. Ook geven sommige deelnemers aan dat ze zelf al veel aan de woning hebben gedaan. Mensen staan vaak wel open voor advies wanneer dit tot een kostenbesparing leidt.
Enkele reacties:
Hoofdgroep 2: Hulp, advies en ondersteuning
42% van de respondenten kiest voor deze aanpak
De meeste deelnemers geven aan dat er behoefte is aan technisch en objectief advies. Men wil graag de juiste keuzes maken. Mensen geven aan dat er teveel aanbod en informatie is, waardoor ze er zelf niet uitkomen. Ook algemeen advies ter oriëntatie en financieel advies over de haalbaarheid is gewenst.
Opvallend is dat er maar weinig mensen geïnteresseerd zijn in een collectief aanbod zoals een ESCo aanpak, waarbij je niet zelf hoeft te investeren maar wel aan een abonnement betaalt.
Enkele reacties:
Hoofdgroep 3: Samenwerken met de buurt
37% van de respondenten kiest voor deze aanpak
De meeste punten zijn gegeven aan collectieve inkoop van materialen en diensten. Mensen verwachten hierbij een inkoopvoordeel of ze geven dit op als voorwaarde om samen te werken. Daarnaast wordt door de deelnemers aangegeven dat ze verwachten dat een collectieve aanpak je sterker maakt als groep. Ook vinden mensen het belangrijk om kennis te delen of op te bouwen.
Samenwerken moet wel zinvol zijn en voldoende concreet. Ook is het belangrijk dat een bewonersgroep wordt ondersteund door deskundigen. Tenslotte werden er ook andere urgente thema’s genoemd om samen te werken, zoals wateroverlast, inrichten van het openbare groen, buren overlast en parkeren.
Enkele reacties:
De belangrijkste inzichten
Er is grote behoefte aan technisch advies en ondersteuning.
Voorkeur voor participeren vooral passief (informatie of enquête)
Samen inkopen mits inkoopvoordeel te behalen.
Renoveren bij voorkeur in kleine stappen.
Keuzepakketten zijn gewenst.
Interesse in samenwerkingsvormen met de buurt, energiecoöperaties en gemeente.
31% heeft vertrouwen in JOOST als kartrekker.
Hieronder zie de belangrijkste resultaten
Bekijk de resultaten in de factsheet in groter formaat (PDF).
Hoe nu verder
Woonstichting JOOST gaat de volgende concrete acties ondernemen:
• Met de gemeente ’s-Hertogenbosch wordt een samenwerking opgestart waarbij afspraken worden gemaakt over het (met subsidie) begeleiden van particulieren. Dit gaat in eerste instantie over het oudere woningbezit met energielabels E, F en G.
• Er is inmiddels een project in uitvoering in de wijk Hondsberg in Rosmalen waarbij het bureau Groenegroei particulieren begeleidt in de verduurzaming. Hierbij wordt gewerkt met keuzepakketten.
• Met enkele VvE’s in Hintham-Zuid starten we samen een verduurzamingstraject op met ondersteuning van de gemeente.
Heb je nog vragen?
Heb je vragen over dit onderzoek? Neem dan contact met onze projectleider groot onderhoud Anita Busio via 088 008 14 00.